Rond dit incident zijn verschillende foto’s en getuigenissen bewaard. Om het te herdenken is in 2008 een herinneringsmonument opgericht. Ontdek hieronder het verhaal van de ‘Duffelse’ Eda Marie.
De ramp
Het gebeurde op een dinsdag, 22 februari 1944 omstreeks 16 u.
Enkele Duitse jachtvliegtuigen dreven een geallieerde bommenwerper in het nauw. De Amerikaanse B-17 werd zwaar geraakt. Er was geen ontkomen aan: het toestel begaf het. Ter hoogte van Duffel tolde het toestel onafwendbaar naar beneden. Het scheerde rakelings langs de Sint-Martinuskerk en donderde neer in de Rechtstraat. Als bij wonder vielen er geen burgerslachtoffers.
Al bij al bleef ook de materiële schade beperkt. Enkele huizen in de buurt hadden wat dakschade. Een paar serres waren ingestort. Eén losgerukte, brandende vliegtuigmotor was tegen een huis in de Rechtstraat beland.
Na de crash stroomden de omwonenden toe. Duitse soldaten hielden hen op afstand. De vlammen uit een van de motoren was op de vliegtuigromp overgeslagen. De patronen van de boordwapens ontploften door de hitte. Het wrak brandde nagenoeg volledig uit.
Het vuur bleef nog dagenlang smeulen, maar een paar stoutmoedige mensen lieten zich niet afschrikken. Ze sleepten allerlei instrumenten, logo’s en kleine onderdelen uit het vliegtuig, hielden ze nauwkeurig bij en brachten ze aan op een houten bord. Deze bijzondere verzameling is een paar decennia geleden overgedragen aan het lokaal bestuur.
Het vliegtuigtype
De B-17 was een gigantische kolos uit de Amerikaanse luchtvaartvloot. Het vliegtuig was 23 meter lang en zo’n 6 meter hoog. Het had een spanwijdte van bijna 32 meter. Het brutogewicht bedroeg om en bij de 30 ton. De bommenlast kon oplopen tot maximaal 2500 kilogram.
De bommenwerper had vier motoren en kon, zelfs volledig geladen, een snelheid van 340 kilometer per uur bereiken. Het bereik of de actieradius van een volgetankte B-17 bedroeg zo’n 3000 kilometer. Voor de eigen verdediging beschikte het toestel over twaalf mitrailleurs. Vanwege al deze imposante cijfers werd het vliegtuigtype toen ook een “Vliegend Fort” genoemd.
De B-17 bommenwerpers vlogen doorgaans op een respectabele hoogte (9 tot 12 kilometer). Daarom droeg de bemanning speciale warmtekleding en beschikte ze over zuurstofmaskers. Tot de standaarduitrusting behoorden ook een boordradio, een draagbare noodzender, een opblaasbaar reddingsvlot met reflecterende peddels, zwemvesten, een pot om een rookgordijn te laten ontstaan, een seinlamp, een portie anti-haaienpoeder en een set om drinkbaar water aan te maken.
De oorlogscontext
Vanaf eind 1942 voerden de Engelse en Amerikaanse geallieerde air forces constant luchtaanvallen uit op Duitsland. De vliegtuigen vertrokken vanuit Britse luchtmachtbasissen. De Engelsen vlogen ’s nachts, de Amerikanen overdag. Niet alle bommenwerpers keerden ongeschonden terug. Dagelijks werden een of meerdere vliegtuigen door een vijandige jager of door Duits afweergeschut uit de lucht gehaald.
De in Duffel neergestorte B-17 behoorde tot de missie 111. Haar doelwit was de vliegtuigfabriek van Junkers in het Duitse Aschersleben bij Leipzig. Missie 111 zette daartoe een formatie van 36 vliegtoestellen in: een handvol bommenwerpers begeleid door escortejagers.
What’s in a name?
De B-17 die in Duffel neerstortte, stond in de Engelse logboeken ingeschreven onder de naam ‘Pluto’s Avenger’. Dat stond ook op de linkerzijde van de cockpit te lezen, maar door de uitslaande brand is deze inscriptie verdwenen. Aan de andere kant van de cockpit stond ‘Eda Marie’ geschilderd. Hoogstwaarschijnlijk was dit de naam van de moeder, vrouw of vriendin van een der crewleden. Ook onder deze benaming is het vliegtuig de Duffelse geschiedenis ingegaan.
Eerbetoon
De bemanning van de ‘Eda Marie’ bestond uit tien vliegeniers, aangevuld met een observator. Vier Amerikaanse bemanningsleden overleefden de crash niet. De anderen konden het toestel tijdig verlaten. Zes van hen vielen in Duitse handen. De observator kon ontsnappen.
Duffel is de crash van deze B-17 nooit echt vergeten. Op 20 april 2008 is op de hoek van de Veleplas en de Rechtstraat, op enkele tientallen meters van de bewuste crash, een monument onthuld. Dit eerbetoon aan de onfortuinlijke crew kwam er op initiatief van de Allied Remembrance Group Duffel, in samenwerking met het gemeentebestuur en de 82nd-101th Airborne Division. Het monument vermeldt de namen van de hele bemanning.
Meer lezen?
Dan bevelen we deze bronnen aan:
- Frans Jacobs, Missie III. Het relaas van een op 22 februari 1944 boven Duffel neergeschoten Amerikaanse bommenwerper met haar elfkoppige bemanning, uitg. Frans Jacobs: 2008.
- Dirk Van Engeland, ‘t Is weer oorlog! Deel II : Duffelaars vertellen over het dagelijkse leven, de Bevrijding en de V-bommen, uitg Den Grooten Duffelaar: Duffel, 2010.
Beide boeken kan je raadplegen (niet uitlenen) bij de archiefdienst. Het boek van Dirk Van Engeland kan je wel uitlenen bij de Duffelse bib.